Το απόγευμα η κρίσιμη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν στον Λευκό Οίκο – Στο τραπέζι η άρση αποκλεισμού της Τουρκίας από τα F-35
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά από περίπου έξι χρόνια θα περάσει το κατώφλι του Λευκού Οίκου το απόγευμα, για να συνομιλήσει με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Στις 6:15 μμ αναμένεται να ξεκινήσει η διμερής συνάντηση, η οποία δεν θα είναι προσβάσιμη στους διαπιστευμένους δημοσιογράφους. Στο επίκεντρο θα βρεθούν F-35, Ισραήλ, Συρία, Ουκρανία και οικονομική συνεργασία. Στη συνάντηση θα λάβει μέρος και ο υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος σε συνέντευξη του στο κανάλι Fox αποδοκίμασε τις δηλώσεις του Ερντογάν εναντίον του Προέδρου Τράμπ.
Στην πρώτη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ , οι ΗΠΑ απέκλεισαν την Τουρκία, σύμμαχο στο ΝΑΤΟ, από το κορυφαίο πρόγραμμα του F-35 αφότου η Άγκυρα προμηθεύτηκε από τη Ρωσία το σύστημα αεράμυνας S-400. Αμερικανοί αξιωματούχοι ανησυχούσαν ότι η χρήση του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-400 από την Τουρκία θα μπορούσε να επιτρέψει τη συλλογή δεδομένων για τις δυνατότητες του F-35 και ότι οι πληροφορίες αυτές θα μπορούσαν να καταλήξουν στα χέρια της Ρωσίας.
Για να διεκδικήσει τη συμφωνία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σκοπεύει να προτείνει στην αγορά δεκάδων αεροσκαφών της Boeing και μαχητικών της Lockheed Martin και να διεκδικήσει το δικαίωμα να παράγει ορισμένα από τα ανταλλακτικά τους στην Τουρκία. Μολις την περασμένη εβδομάδα ο Τραμπ έδωσε ελπίδα στην Τουρκία ότι μια λύση στο ζήτημα είναι κοντά, ανακοινώνοντας τα σχέδια επίσκεψης του Ερντογάν.
«Εργαζόμαστε σε πολλές εμπορικές και στρατιωτικές συμφωνίες με τον πρόεδρο, συμπεριλαμβανομένης της μεγάλης αγοράς αεροσκαφών Boeing, μιας μεγάλης συμφωνίας για F-16 και της συνέχισης των συνομιλιών για τα F-35, τις οποίες αναμένουμε να ολοκληρώσουμε θετικά», έγραψε ο Τραμπ σε ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η επίσκεψη θα είναι η πρώτη του Ερντογάν στον Λευκό Οίκο από το 2019. Οι δύο ηγέτες είχαν καλλιεργήσει, όπως έχει περιγράψει ο Τραμπ, μια «πολύ καλή σχέση» κατά την πρώτη θητεία του, παρά το ότι οι σχέσεις ΗΠΑ–Τουρκίας συχνά ήταν σύνθετες.
Αμερικανοί αξιωματούχοι επικαλέστηκαν ανησυχίες για το ανθρωπιστικό και δημοκρατικό αποτύπωμα της Τουρκίας υπό τον Ερντογάν και για τους δεσμούς της χώρας με τη Ρωσία. Εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, συμμάχου επίσης των ΗΠΑ, σχετικά με τη Γάζα και τη Συρία έχουν κατά καιρούς περιπλέξει τις σχέσεις με την Άγκυρα.
Ο Ερντογάν έχει δηλώσει ρητά ότι επιθυμεί την άρση του αποκλεισμού για τα F-35. «Δεν θεωρώ ότι ταιριάζει σε μια στρατηγική εταίρο, και δεν νομίζω ότι είναι ο σωστός δρόμος να ακολουθήσουμε», είπε σε συνέντευξή του αυτή την εβδομάδα στο Fox News Channel. Τούρκοι αξιωματούχοι αναφέρουν ότι έχουν ήδη καταβάλει 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια για τα αεροσκάφη. Όπως μετέδιδε προ ημερών το πρακτορείο Bloomberg, ο Τούρκος πρόεδρος επιθυμεί να αντισταθμίσει τις προγραμματισμένες πληρωμές για τα αμερικανικά αεροσκάφη με συμφωνίες τοπικής παραγωγής αξίας άνω των 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Μια τέτοια συμφωνία θα πρέπει, όμως, να πάρει το «πράσινο φως» του ίδιου του Αμερικανού προέδρου. Και παρότι ο Ντόναλντ Τραμπ ενδεχομένως να μιλήσει σε γενικό πλαίσιο για μελλοντικές αμυντικές πωλήσεις και συνεργασίες, η υλοποίηση αυτών των υποσχέσεων θα είναι μια περίπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία λόγω των ενστάσεων του αμερικανικού κογκρέσου. Ο Αμερικανός πρόεδρος γνωρίζει ότι η πώληση F-35 στην Τουρκία θα προκαλέσει όχι μόνο την ενόχληση της Ελλάδας αλλά και του Ισραήλ, που θα αντιτεθεί σθεναρά σε οποιαδήποτε αμυντική αναβάθμιση της Άγκυρας.
Ακόμη και αν η κυβέρνηση Τραμπ αποφασίσει τελικά να προχωρήσει, η παραγωγή των F-35 αντιμετωπίζει προβλήματα και μπορεί να καθυστερήσει έως και πέντε χρόνια -κάτι που σημαίνει ότι ο επόμενος Αμερικανός πρόεδρος μπορεί εύκολα να αποκλείσει εκ νέου την Τουρκία. Την Τρίτη ο Ερντογάν συμμετείχε σε ομαδική συνάντηση που φιλοξένησε ο Τραμπ στα περιθώρια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Ο Τραμπ συγκέντρωσε ηγέτες οκτώ αραβικών και μουσουλμανικών χωρών για να συζητήσουν τον σχεδόν διετή πόλεμο στη Γάζα. Ήταν αυτή η επίσημη δικαιολογία της Άγκυρας για την ακύρωση της συνάντηση του Τούρκου προέδρου με τον Ελληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη
Ο τούρκος ηγέτης έχει ασκήσει έντονη κριτική στον τρόπο που το Ισραήλ χειρίζεται τον πόλεμο, ο οποίος ξεκίνησε μετά την επίθεση των μαχητών της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, όταν σκοτώθηκαν 1.200 άνθρωποι και 251 απήχθησαν. Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας, έχουν χάσει τη ζωή τους πάνω από 65.000 Παλαιστίνιοι και περίπου το 90% των κατοικιών στη Λωρίδα έχουν καταστραφεί ή υποστεί ζημιές. Στην ομιλία του την Τρίτη στον ΟΗΕ, ο Ερντογάν κατηγόρησε και πάλι το Ισραήλ ότι έχει διαπράξει γενοκτονία, καταγγελία που απέρριψαν το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες.
«Αυτό δεν είναι μάχη εναντίον της τρομοκρατίας», είπε ο Ερντογάν. «Αυτή είναι μια κατοχή, εξορία, εξαναγκασμός σε μετανάστευση, γενοκτονία και πολιτική καταστροφής ζωών και μαζικής καταστροφής που εφαρμόζεται επικαλούμενη τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου».
Στόχος να τελειώσουν οι «ψυχρές μέρες» των αμερικανικοτουρκικών σχέσεων
Σύμφωνα με την αναλύτρια Aslı Aydıntaşbaş του think tank Brookings, η επιστροφή του Ερντογάν στο Λευκό Οίκο έχει ως στόχο να σηματοδοτήσει ότι οι «ψυχρές μέρες» των αμερικανικοτουρκικών σχέσεων, επί προεδρίας του Δημοκρατικού Τζο Μπάιντεν, έχουν τελειώσει. Οι πρόεδροι Τραμπ και Ερντογάν είχαν μια καλή προσωπική σχέση κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Αμερικανού προέδρου -μια σχέση που κατάφερε να επιβιώσει των ταραγμένων διμερών σχέσεων ΗΠΑ και Τουρκίας και βασίζεται σε αμοιβαία συμπάθεια και κοινές πολιτικές πεποιθήσεις.
Το… bromance μεταξύ του Τραμπ και του Ερντογάν ήταν και ο βασικός λόγος που δεν διερράγησαν πλήρως οι σχέσεις ΗΠΑ και Τουρκίας τα περασμένα χρόνια. Τώρα οι αναλυτές εκτιμούν ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα υιοθετήσει μια πραγματιστική προσέγγιση για την συνάντηση των δύο προέδρων, με βασικούς στόχους την ενίσχυση των στρατηγικών σχέσεων και την αύξηση των εμπορικών συναλλαγών. Η Ουάσινγκτον θα επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία για να δείξει στην διεθνή πολιτική σκηνή -και κυρίως στη Ρωσία και την Κίνα- ότι έχει την Τουρκία και τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο πλευρό της, ενδυναμώνοντας με αυτό τον τρόπο τη διαπραγματευτική της ισχύ.
Ωστόσο η «χημεία» μεταξύ των προέδρων δεν είναι αρκετή για να ξεπεραστούν τα πραγματικά «αγκάθια» στις σχέσεις των δύο χωρών: οι αμερικανικές κυρώσεις για τους S-400, οι εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για το Ισραήλ και η δυσπιστία του αμερικανικού κογκρέσου απέναντι στην κυβέρνηση Ερντογάν, όχι μόνο λόγω γεωπολιτικών θέσεων αλλά και λόγω αντιδημοκρατικών πρακτικών που έχουν υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια.
Ο Ντόναλντ Τραμπ θα επιχειρήσει -ενδεχομένως- να αναδείξει μόνο τα θετικά σημεία των συνομιλιών, όπως τη συμφωνία για τα Boeing, ενώ παράλληλα θα προχωρήσει σε ορισμένες ασαφείς υποσχέσεις για τα F-16 και θα επιχειρήσει να αναδειχτεί σε διαμεσολαβητή ανάμεσα στην Τουρκία και το Ισραήλ.
Από την πλευρά του, ο Ερντογάν θα έχει μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να δείξει ότι η Άγκυρα συνεχίζει να αποτελεί σημαντικό συνομιλητή της Ουάσινγκτον -ένα μήνυμα που θέλει διακαώς να στείλει σε φίλους και εχθρούς εντός Τουρκίας- και επίσης να ανοίξει την «πόρτα» για νέες αμυντικές συνεργασίες.
Tα «αγκάθια» της Γάζας και της Ουκρανίας
Σημείο «αγκάθι» στις συνομιλίες θα είναι και ο πόλεμος στη Γάζα. Ο Ερντογάν μιλά με σκληρά λόγια για το Ισραήλ και τον πρωθυπουργό του Μπενιαμίν Νετανιάχου, καταδικάζοντας σε κάθε ευκαιρία τον πόλεμο στη Γάζα -κάτι που έκανε άλλωστε και κατά την τοποθέτησή του στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Από την άλλη ο Ντόναλντ Τραμπ αποτελεί τον πιο ισχυρό υποστηρικτή του Τελ Αβίβ -τόσο σε πολιτικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο.
Θεωρείται λοιπόν δεδομένο ότι οι δύο πρόεδροι δεν θα συμφωνήσουν σε κανένα σημείο για τον πόλεμο στη Γάζα, κάτι το οποίο ενδεχομένως να επιχειρήσουν να «διασκεδάσουν» μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες. Την τακτική αυτή υιοθέτησε, άλλωστε, ο Αμερικανός πρόεδρος και κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Βρετανία, όταν παραδέχτηκε ότι οι απόψεις του με τον πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ για την αναγνώριση Παλαιστινιακού Κράτους είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Στο «τραπέζι» αναμένεται να τεθεί και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Σε αυτό το σημείο, οι απόψεις της Άγκυρας και της Ουάσινγκτον είναι πιο κοντά.
Και αυτό γιατί και οι δύο πλευρές έχουν αντίστοιχες απόψεις για το endgame του πολέμου στην Ουκρανία, που βασίζονται σε μια κυνική αντίληψη για τις ρωσικές στρατιωτικές δυνατότητες και την πεποίθηση ότι η ειρήνη θα έρθει μόνο εάν το Κίεβο προχωρήσει σε εδαφικές και πολιτικές παραχωρήσεις.
Το ζεύγος Τραμπ στο Blair House
Το αεροπλάνο που μετέφερε τον Ερντογάν και τη σύζυγό του, Εμινέ Ερντογάν, προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο της Αεροπορικής Βάσης Άντριους, όπου τον υποδέχθηκε ο πρέσβης της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον, Σεντάτ Ονάλ, και άλλοι αξιωματούχοι.
Μαζί του έφτασαν ο υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, και γαμπρός του, Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ, ο διευθυντής του Εθνικού Οργανισμού Πληροφοριών (ΜΙΤ), Ιμπραήμ Καλίν, ο διευθυντής Επικοινωνίας της Προεδρίας Μπουρχανετίν Ντουράν, ο πρόεδρος των Αμυντικών Βιομηχανιών Χαλούκ Γκιοργκούν, ο Γραμματέας της Προεδρίας Χασάν Ντογάν και ο κύριος σύμβουλος του Ερντογάν για την Εξωτερική Πολιτική και την Ασφάλεια, Ακίφ Τσαγάταϊ Κιλίτς.
Ο Ερντογάν και η Εμινέ Ερντογάν μετέβησαν από το αεροδρόμιο στο Blair House, όπου θα διανυκτερεύσουν. Μετά τη συνάντηση με τον κ. Τράμπ, ο Τούρκος Πρόεδρος θα αναχωρήσει για την Άγκυρα. Η Μητροπολιτική Αστυνομία της Ουάσιγκτον και το Secret Service, έλαβαν απίστευτα μέτρα ασφάλειας γύρω από το Blair House, όπου θα διαμείνει ο Ερντογάν, η σύζυγος του και η τουρκική αντιπροσωπεία, αλλά και γύρω από το Λευκό Οίκο.