Νέα πολιτική κρίση στη Γαλλία – Τα spreads ανεβαίνουν καθώς ο Μπαϊρού αναμένεται να χάσει την ψήφο εμπιστοσύνης
Η Γαλλία εισήλθε σε περίοδο νέας πολιτικής κρίσης καθώς η κυβέρνηση μειοψηφίας του Φρανσουά Μπαϊρού αναμένεται να απολέσει την ψηφοφορία εμπιστοσύνης στις 8 Σεπτεμβρίου και να ανατραπεί, ενώ στο πολιτικό σκηνικό επικρατούν διαιρέσεις για την διαχείριση της κρίσης χρέους και τις σχεδιαζόμενες δραστικές περικοπές ύψους 44 δισ. ευρώ στον προϋπολογισμό της χώρας.
«Θα παλέψω σαν σκυλί», δήλωσε ο κεντρώος πρωθυπουργός σε χθεσινή συνέντευξη του. Ο 74χρονος Μπαϊρού, στενός σύμμαχος του Εμανουέλ Μακρόν, αναμένεται να χάσει την ψηφοφορία, καθώς τα κόμματα της ακροδεξιάς και της ακροαριστεράς δήλωσαν ότι θα εκμεταλλευτούν την ευκαιρία για να τον απομακρύνουν μετά από λιγότερο από εννέα μήνες στην εξουσία. Ο Μπορίς Βαλό, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας των Σοσιαλιστών, δήλωσε στο BFM TV: «Πρέπει να αλλάξουμε την πολιτική και για αυτό πρέπει να αλλάξουμε πρωθυπουργό».
Το ρίσκο που πήρε ο Μπαϊρού – το οποίο περιλαμβάνει τη σύγκληση ειδικής συνεδρίασης του κοινοβουλίου από τον Μακρόν στις 8 Σεπτεμβρίου για ψηφοφορία εμπιστοσύνης που ο πρωθυπουργός δεν έχει σχεδόν καμία πιθανότητα να κερδίσει – έχει προκαλέσει φόβους για μια άλλη πολιτική κρίση, λιγότερο από ένα χρόνο μετά την ανατροπή της προηγούμενης κυβέρνησης του Μισέλ Μπαρνιέ λόγω διαφωνιών για τον προϋπολογισμό, μετά από μόλις τρεις μήνες.
Η άνοδος των spreads και η απειλή του ΔΝΤ
Οι εξελίξεις ασκούν μεγάλη πίεση στις αγορές, ειδικώς στα ομόλογα και στις μετοχές, με τους οίκους αξιολόγησης να προειδοποιούν για υποβάθμιση της πιστοληπτικής της ικανότητας. Ωστόσο, καθώς οι επενδυτές είχαν προετοιμαστεί για πολιτική αναταραχή στη Γαλλία ενόψει της ψήφισης του προϋπολογισμού το φθινόπωρο, έχοντας ήδη κτίσει θέσεις short στα γαλλικά assets, δεν σημειώθηκε βίαιο sell-off.
Ο Μπαϊρού δήλωσε πως «η χώρα μας κινδυνεύει, επειδή βρισκόμαστε στα πρόθυρα της υπερχρέωσης», επισημαίνοντας ότι το γαλλικό χρέος έχει αυξηθεί κατά 2 τρισ. ευρώ τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Ερίκ Λομπάρ σε ραδιοφωνική του συνέντευξη έφτασε να μιλήσει για κίνδυνο παρέμβασης του ΔΝΤ στη χώρα, αλλά αργότερα αναδιπλώθηκε, γράφοντας στο X: «Δεν βρισκόμαστε σήμερα υπό την απειλή οποιασδήποτε παρέμβασης, ούτε του ΔΝΤ, ούτε της ΕΚΤ, ούτε κανενός διεθνούς οργανισμού».
Αν και πολλά μπορούν να αλλάξουν από τώρα μέχρι τις 8 Σεπτεμβρίου, οι αναλυτές εκτιμούν πως το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι να χαθεί η ψήφος εμπιστοσύνης, με την… μπάλα να πέφτει στο γήπεδο του Γάλλου προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος θα έχει ουσιαστικά τρεις επιλογές. Ο χρηματιστηριακός δείκτης του Παρισιού, CAC-40, έκλεισε με απώλειες της τάξης του 1,7% (έπειτα από πτώση 1,6% τη Δευτέρα), με τις τραπεζικές μετοχές να βρίσκονται στο επίκεντρο των πιέσεων σημειώνοντας βουτιά έως και 7%, ενώ οι περισσότεροι βασικοί ευρωπαϊκοί δείκτες έκλεισαν με πτώση 0,5% έως 1,3%.
Η απόδοση του 10ετούς γαλλικού ομολόγου ενισχύθηκε στο 3,51% και στα υψηλότερα επίπεδα από τον Μάρτιο, ενώ το spread έναντι της Γερμανίας διευρύνθηκε στις 78 μονάδες βάσης και στα υψηλότερα επίπεδα από τον Απρίλιο. Σύμφωνα με τη Societe Generale, σε περίπτωση πρόωρων εκλογών, το spread θα εκτοξευθεί στις 90 μ.β. Παράλληλα, το χάσμα μεταξύ των ιταλικών και των γαλλικών 10ετών ομολόγων, το οποίο πριν από δύο χρόνια ήταν στις 150 μ.β., διαμορφώθηκε στις μόλις 8 μ.β., ενώ το κόστος δανεισμού της Ελλάδας είναι 8 μ.β. φθηνότερο πλέον από αυτό της Γαλλίας.
«Βλέπουμε αυξημένη μεταβλητότητα και πίεση στα γαλλικά spreads τις επόμενες ημέρες. Μία από τις βασικές θέσεις μας είναι να είμαστε short Γαλλία έναντι Ιταλίας και διατηρούμε την άποψη αυτή», σχολίασε ο επικεφαλής οικονομολόγος για την Ευρώπη της Jefferies, Μοχίτ Κουμάρ.
«Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι οι προοπτικές για το γαλλικό δημόσιο χρέος είναι πολύ δυσοίωνες. Δεν θα μας εξέπληττε αν η απόδοση των γαλλικών ομολόγων υπερέβαινε σύντομα την απόδοση των ιταλικών», σημειώνει από την πλευρά του ο οικονομολόγος της Capital Economics, Αντριου Κένινγχαμ. «Η ανακοίνωση για την ψήφο εμπιστοσύνης απλώς επισπεύδει ένα γεγονός που αναμενόταν να λάβει χώρα αργότερα φέτος. Αυτό συμβαίνει επειδή ήταν απίθανο ο Μπαϊρού να περάσει το σχέδιό του για μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού κατά 1,5% του ΑΕΠ από το κοινοβούλιο», προσθέτει.
Οι επιλογές του Μακρόν
Η ανάγκη της Γαλλίας να μειώσει το έλλειμμά της είναι ένα μακροχρόνιο και εξαιρετικά πολιτικά αμφιλεγόμενο θέμα. Η επιβολή του προϋπολογισμού του 2025 χωρίς κοινοβουλευτική έγκριση πέρυσι οδήγησε στην κατάρρευση της προηγούμενης κυβέρνησης μειοψηφίας του Μισέλ Μπαρνιέ.
Ο Μπαϊρού επιδιώκει τώρα να «περάσει» τον προϋπολογισμό του 2026 με περικοπές που φθάνουν τα 44 δισ. ευρώ και προτάσεις που περιλαμβάνουν το «πάγωμα» των δαπανών για την κοινωνική πρόνοια και τις συντάξεις, καθώς και των φορολογικών κλιμακίων, στα επίπεδα του 2025. Εχει επίσης προτείνει την περικοπή δύο αργιών – μια εξαιρετικά αντιδημοφιλή κίνηση. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι οι περικοπές είναι απαραίτητες για να μετριαστεί το έλλειμμα, που ανήλθε στο 5,8% του ΑΕΠ το 2024, ένα ποσοστό που, όπως λέει, θα συνεχίσει να αυξάνεται χωρίς δράση.
Τώρα ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο, αλλά οι επιλογές που διαθέτει είναι λιγοστές: ο διορισμός ενός νέου πρωθυπουργού, η συγκρότηση μιας κυβέρνησης τεχνοκρατών ή η διάλυση της Εθνοσυνέλευσης –η προηγούμενη, τον Ιούνιο του 2024, ήταν εκείνη που επέσπευσε το πολιτικό χάος – δεν φαίνεται να είναι βιώσιμες λύσεις, σε ένα κατακερματισμένο κοινοβούλιο, εάν πέσει ο Μπαϊρού.
Άλλα δύο σενάρια θεωρούνται απίθανα: η επιβίωση της κυβέρνησης Μπαϊρού και η παραίτηση του ίδιου του προέδρου της Δημοκρατίας. Ζητώντας ψήφο εμπιστοσύνης από την Εθνοσυνέλευση, τη Δευτέρα, ο πρωθυπουργός έλαβε αμέσως αρνητική απάντηση από όλα τα αντιπολιτευόμενα κόμματα, από την άκρα δεξιά μέχρι την αριστερά, συμπεριλαμβανομένων και των σοσιαλιστών.
«Το αποτέλεσμα είναι γνωστό εκ των προτέρων, εκτός και αν βρει, μέσα στις επόμενες δέκα ημέρες, έναν δρόμο που θα οδηγεί σε πραγματική διαπραγμάτευση με τις πολιτικές δυνάμεις», οι οποίες θέλουν «να ξηλώσουν ένα μέρος του σχεδίου του προϋπολογισμού», σημείωσε ο πολιτικός επιστήμονας Βενσάν Μαρτινί.
Ο Μπαϊρού είναι «σαφής, θαρραλέος και μαχητικός» διαβεβαίωνε το πρωί ένας πολιτικός, εξερχόμενος από τη συνάντηση του πρωθυπουργού με τους ηγέτες των κομμάτων που στηρίζουν την κυβέρνηση. «Μας είπε: έχουμε 15 ημέρες για να πείσουμε. Πρέπει να στραφούμε στην κοινή γνώμη», πρόσθεσε αυτό το στέλεχος.
Όμως ο πρωθυπουργός είναι ταυτόχρονα και εξαιρετικά αντιδημοφιλής, κάτι που περιπλέκει το στοίχημά του.
Ο Μακρόν θα μπορούσε να αποφασίσει να του αναθέσει και πάλι τον σχηματισμό κυβέρνησης, ακόμη και αν ηττηθεί στις 8 Σεπτεμβρίου στην Εθνοσυνέλευση. Όμως το πρόβλημα θα παρέμενε ακέραιο, εκτός και αν τροποποιήσει τον προϋπολογισμό του 2026, ο οποίος έχει απορριφθεί κατηγορηματικά από την αντιπολίτευση και την κοινή γνώμη.
Μια άλλη λύση για τον Μακρόν θα ήταν να αναθέσει την πρωθυπουργία σε κάποιο άλλο πρόσωπο εμπιστοσύνης του ιδίου και του Ματινιόν, όπως στον υπουργό Άμυνας Σεμπαστιάν Λεκορνί. «Όμως η κατάσταση θα παρέμενε η ίδια, εφόσον αυτός ο πρωθυπουργός δεν παρουσίαζε ένα ριζικά διαφορετικό προϋπολογισμό», εκτίμησε ο Μαρτινί.
Απομένει η επιλογή ενός πρωθυπουργού προερχόμενου από την αριστερά. «Όμως πιθανότατα είναι πολύ αργά» αφού οι θέσεις των κομμάτων γίνονται πιο άκαμπτες όσο πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές του 2027, είπε ο Ματιέ Γκαλάρ, διευθυντής έρευνας στο ινστιτούτο δημοσκοπήσεων Ipsos.
Υπάρχει επίσης η λύση της κυβέρνησης τεχνοκρατών, που θα φέρει λίγη περισσότερη σταθερότητα, ενόψει και των μέτρων απομείωσης του χρέους που θα πρέπει να επιβάλει.
Ορισμένοι ζητούν τη διάλυση, ξανά, της Εθνοσυνέλευσης ώστε ο καθένας να αναλάβει τις ευθύνες του και να ξεκαθαριστούν, για άλλη μια φορά, οι ισορροπίες δυνάμεων. Μετά το πείραμα του 2024 όμως, με την εσπευσμένη και ακατανόητη για τους Γάλλους διάλυση του κοινοβουλίου, ο Μακρόν εμφανίζεται πιο διστακτικός από ποτέ. Πολύ απλά «δεν το θέλει», είπε ένα στέλεχος προσκείμενο στο προεδρικό στρατόπεδο.
Ίσως να μην υπάρχει άλλη επιλογή. «Εάν μια νέα κυβέρνηση καταψηφιστεί πριν από την έγκριση του προϋπολογισμού, η αστάθεια θα δημιουργούσε τις συνθήκες για τη διάλυση» της Εθνοσυνέλευσης, εκτίμησε ένα μέλος της κυβέρνησης.
Κάποιοι δεν βλέπουν παρά μόνο μία λύση, την παραίτηση του αρχηγού του κράτους που κυβερνά τη Γαλλία από το 2017 και επανεξελέγη το 2022. Ή την καθαίρεσή του, όπως ζητά επίμονα ο Ζαν-Λικ Μελανσόν, ο ηγέτης της ριζοσπαστικής αριστεράς. «Το χάος, είναι ο Μακρόν», είπε σήμερα στον ραδιοφωνικό σταθμό France Inter.
Όμως ο πρόεδρος επαναλαμβάνει διαρκώς ότι θα ολοκληρώσει τη θητεία του, το 2027, ό,τι και αν συμβεί στο μεταξύ.
Τα συνδικάτα και η ακροδεξιά
Μια προγραμματισμένη πανεθνική κινητοποίηση διαμαρτυρίας ενάντια στις προτεινόμενες περικοπές του προϋπολογισμού συγκεντρώνει την υποστήριξη όλων ενώ απεργίες και διαδηλώσεις από τα συνδικάτα αναμένεται να ξεκινήσουν στις 10 Σεπτεμβρίου, ανεξάρτητα από το αν ο πρωθυπουργός αναγκαστεί να παραιτηθεί.
Ο Φρανσουά Μπαιρού παρευρέθηκε σε συνάντηση του συνδικάτου CFDT την Τρίτη, όπου προέτρεψε τα γαλλικά πολιτικά κόμματα να σκεφτούν προσεκτικά την ψηφοφορία, σημειώνοντας ότι έχουν 13 ημέρες για να «αποφασίσουν αν είναι με το μέρος του χάους ή της ευθύνης».
Είπε χαρακτηριστικά : «Υπάρχει ή δεν υπάρχει εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την εξισορρόπηση των λογαριασμών, για να ξεφύγουμε από το υπερβολικό χρέος επιλέγοντας να μειώσουμε τα ελλείμματα και να παράγουμε περισσότερα; Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα». Σε μια κίνηση που θεωρήθηκε ως μια τελευταία προσπάθεια να προσελκύσει την αριστερά, δήλωσε ότι ήταν έτοιμος να ζητήσει «συγκεκριμένη προσπάθεια» από τα άτομα με υψηλό εισόδημα, αφού οι προτάσεις του για τον προϋπολογισμό δέχθηκαν ευρεία κριτική επειδή επηρεάζουν τους φτωχούς και τους συνταξιούχους, ενώ έχουν μικρότερη επίδραση στους πολύ πλούσιους. Εάν ο Μπαϊρού εκδιωχθεί, ο Μακρόν θα βρεθεί σε μια περίοδο εσωτερικής αναταραχής σε μια σημαντική διεθνή στιγμή για τον ίδιο, καθώς τοποθετείται σε θέση να διαδραματίσει ρόλο στην Ουκρανία και στην αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους.
Σύμφωνα με το γαλλικό πολιτικό σύστημα, ο πρόεδρος, ο οποίος είναι αρχηγός κράτους και έχει εξουσία στην εξωτερική πολιτική και την εθνική ασφάλεια, διορίζει απευθείας έναν πρωθυπουργό ως αρχηγό της κυβέρνησης για τη διαχείριση των εσωτερικών υποθέσεων. Ο Μακρόν θα μπορούσε να διορίσει γρήγορα έναν νέο πρωθυπουργό, αλλά και αυτός θα μπορούσε να κινδυνεύσει να απομακρυνθεί λόγω του προϋπολογισμού.
Πηγή κοντά στην ακροδεξιά ηγέτιδα Μαρίν Λεπέν δήλωσε στο Reuters ότι είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς ένας νέος πρωθυπουργός θα μπορούσε να γλιτώσει από την ψήφο μη εμπιστοσύνης.
Το κόμμα της Λεπέν, αντίθετα, θέλει ο Μακρόν να διαλύσει το κοινοβούλιο και να προκηρύξει πρόωρες εκλογές. Ο Μακρόν δήλωσε το καλοκαίρι ότι δεν επιθυμεί να το πράξει, αλλά ο υπουργός Δικαιοσύνης, Ζεράλ Νταρμανέν, δήλωσε την Τρίτη ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο εκλογών.
Από τότε που ο Μακρόν προκήρυξε πρόωρες εκλογές τον περασμένο Ιούνιο, το γαλλικό κοινοβούλιο έχει χωριστεί σε τρεις ομάδες χωρίς απόλυτη πλειοψηφία. Μια αριστερή συμμαχία κέρδισε τον μεγαλύτερο αριθμό ψήφων, αλλά δεν κατάφερε να εξασφαλίσει απόλυτη πλειοψηφία. Η κεντρώα ομάδα του Μακρόν υπέστη απώλειες, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει. Η ακροδεξιά Εθνική Συμμαχία κέρδισε έδρες, αλλά δεν κατάφερε να αναλάβει την εξουσία λόγω της τακτικής ψήφου της αριστεράς και του κέντρου. Η ηγέτιδα των Πρασίνων, Μαρίν Τοντελιέ, δήλωσε ότι ο Μακρόν πρέπει τώρα να διορίσει πρωθυπουργό από την αριστερά.
Ο υπουργός Εσωτερικών, Μπρουνό Ρεταγιό, που ηγείται του δεξιού κόμματος Les Républicains, το οποίο έχει στηρίξει τον Μπαϊρού, δήλωσε ότι θα ήταν ανεύθυνο και «ενάντια στα συμφέροντα της Γαλλίας» να ψηφιστεί η πτώση της κυβέρνησης.
Στο επίκεντρο της κρίσης βρίσκεται το μη δημοφιλές και ασαφές σχέδιο του Μπαϊρού για περικοπές στον προϋπολογισμό ύψους 44 δισ. ευρώ (38 δισ. λίρες) και πρόγραμμα λιτότητας με στόχο τη μείωση του δημόσιου χρέους της Γαλλίας. Αυτό περιλαμβάνει την κατάργηση δύο δημόσιων αργιών και το πάγωμα των δαπανών για κοινωνικές παροχές και των φορολογικών κλιμάκων. Το προσωπικό των νοσοκομείων ανησυχεί για τις βαθιές περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι ψηφοφόροι όλων των πολιτικών παρατάξεων θεωρούν τον προϋπολογισμό άδικο και ότι απαλλάσσει τους πλουσιότερους από τις υποχρεώσεις τους. Αυτό το καλοκαίρι, ο Μπαϊρού έγινε ο λιγότερο δημοφιλής πρωθυπουργός της Γαλλίας από την έναρξη της Πέμπτης Δημοκρατίας το 1958, με μια δημοσκόπηση να δείχνει ότι το 80% των Γάλλων δεν τον εμπιστεύεται.